اقتصاد دانش بنیان

درباره فعالیتهای پژوهشی انجام گرفته در حوزه هوافضا

راه بي پايان

پانل تخصصي توسعه کسب وکار دانش بنيان در حوزه سنجش از دور به همت مرکز ملي فضايي ايران و با حمايت معاونت علمي و فناوري جمهوري اسلامي ايران و با ميزباني دانشکده مهندسي نقشه برداري دانشگاه تهران در تاريخ 17 مهرماه 1396برگزار شد.

زمانبندي پانل همزمان با برگزاري کنفرانس بين المللي و معتبر انجمن سنجش از دور و فتوگرامتري جهاني (ISPRS) در نظر گرفته شد تا از ظرفيت کليه پژوهشگران و همچنين فعالان حوزه دولتي و خصوصي سنجش از دور جهت هم انديشي بهره گرفته شود. در اين پانل وضعيت و جايگاه فناوري سنجش از دور در کشور، کميت و کيفيت آموزش و همچنين فرصتها و راهکارهاي توسعه خدمات سنجش از دور با محوريت شرکتهاي دانش بنيان در قالب سخنرانيهاي اساتيد برجسته سنجش از دور و هم انديشي با شرکت کنندگان مورد بررسي قرار گرفتند.

پانل تخصصي توسعه کسب وکار دانش بنيان در حوزه سنجش از دور، فرصتها و راهکارها به همراه توصيه ها، رهنمودها و موارد قابل پيگيري در قالب اين بيانيه از سوي مرکز ملي فضايي ايران به معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري، صندوق نوآوري و شکوفايي نهاد رياست جمهوري، وزارت نيرو، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت جهاد کشاورزي، سازمان حفاظت محيط زيست و دانشگاهها و ساير دستگاههاي مرتبط اعلام شد:

1- حمايت از شرکتهاي دانش بنيان و تسهيل فضاي کسب وکار

معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري در تعامل با مرکز ملي فضايي، زمينه کمکها و مساعدتهاي لازم جهت بررسي، بازنگري و تدقيق قوانين و مقررات مربوط به شرکتهاي دانش بنيان در حوزه سنجش از دور و در راستاي تسهيل فضاي کسب وکار و تامين منافع ملي فراهم آورند.

2- ارتقاي آموزش و کيفيت خدمات دانش بنيان سنجش از دور

در راستاي ارتقاي کيفيت و به روزرساني خدمات دانش بنيان سنجش از دور در کشور، طرح جامع توسعه خدمات دانش بنيان سنجش از دور از سوي مرکز ملي فضايي و در فرايند تعاملي با وزارت علوم و دانشگاههاي کشور تدوين و جهت اجرا ابلاغ شد تا برنامه ريزي نهادها و موسسات دانشگاهي براي ارتقاي دورههاي آموزشي با رويکرد حل مسائل واقعي جامعه به منظور توسعه توان علمي کشور هرچه سريعتر صورت پذيرد.

3- تبيين و تعيين جايگاه قانوني شرکتهاي دانش بنيان و حوزه عملکردي

مرکز ملي فضايي ايران در تعامل با ساير نهادهاي هوايي و فضايي کشور و با بهره گيري از ظرفيت قانوني شوراي عالي فضايي جايگاه و حوزه عملکردي شرکتهاي دانش بنيان را در نقشه راه سنجش از دور کشور تعيين و تبيين نمايند.

4- نيازسنجي مستمر و ارائه خدمات پايدار به کاربران

با توجه به اينکه گستره عملکردي فناوري سنجش از دور مرتبط با دستگاههاي اجرايي متعدد است، ضروري است بسترسازي لازم و ايجاد فضاي علمي گفتمان فني و مديريتي در مورد نيازسنجي و توسعه خدمات سنجش از دور با محوريت دانشگاهها صورت پذيرد. در اين خصوص همانديشيهاي تخصصي در قالب کارگروههاي آموزشي و همايشها در حوزه کاربردهاي سنجش از دور به صورت مستمر و منظم تداوم داشته تا تعامل سازنده و مؤثر بين دانشگاهها و دستگاههاي کاربر و نهادينه شدن بهرهگيري از خدمات فناوري سنجش از دور به صورت پايدار، واقعي و عملياتي محقق شود.

5- استانداردسازي خدمات سنجش از دور کشور

سند استانداردسازي و فرايند کنترل کيفيت داده ها و اطلاعات مکاني به منظور افزايش کيفيت خدمات سنجش از دور توسط مرکز ملي فضايي و در تعامل با سازمان فضايي ايران جهت ابلاغ به کليه ذينفعان (عرضه کنندگان خدمات سنجش از دور و همچنين بهره برداران) تهيه شود.

6- تشکيل اتحاديه شرکتهاي دانش بنيان

اتحاديه شرکتهاي دانش بنيان سنجش از دور و سامانه اطلاعات مکاني ذيل مرکز ملي فضايي جهت هماهنگي، برنامه ريزي و حمايت از توليدات دانش بنيان تشکيل شود.

لازم به ذکر است، اين مرکز در نظر دارد تا با برگزاري مستمر پانلها در زمينه فناوري سنجش از دور، زمينه دريافت راهکارها به منظور توسعه خدمات و بهره گيري از اين فناوري در کليه سطوح جامعه را فراهم آورد. در اين راستا، پس از برگزاري اين پانل با عنايت ويژه رياست محترم مرکز ملي فضايي، مصوبات پانل در قالب کميتهاي ويژه به منظور تحقق اهداف در حوزه توسعه کاربردهاي فناوري سنجش از دور پيگيري ميشود.

برگزاري کارگاه آموزشي شناخت فضا

برنامه آموزشي ترويجي فضا و سيستمهاي فضايي همزمان با هفته جهاني فضا و با هدف آشنايي دانش آموزان و علاقه مندان به دانش فضايي آغاز شد. طي اين دوره آموزشي، مباحث پايه در مورد شناخت فضا، محيط آن و سيستمهاي فضايي ارائه شد. در ابتدا محيط فضا و منظومه شمسي به عنوان بارزترين بخشي که از جهان بيکران شناخته شده، معرفي شده و نکات آموزنده و خاصي که به عظمت جهان و نظم خلقت بازميگردد، تشريح شد. سيستمهاي فضايي که در اين دوره مورد بحث قرار گرفت، ماهواره ها، پرتابگر، کاوشگرها و ايستگاههاي فضايي تشکيل ميدهند. در معرفي ماهواره ها علاوه بر تشريح کلاسهاي مختلف ماهواره، کاربردهاي آنها و زيرسيستمهاي مختلف اين سيستم فضايي معرفي شد. همچنين به منظور ايجاد درک بهتر و اکتساب عملي آموخته ها، دانش آموزان در سطوح مختلف به ساخت يا تجميع ماکتهاي ماهواره اي ميپرداختند. به اين منظور ابتدا ويدئويي از مراحل تجميع، يکپارچه سازي و آزمونهاي يک ماهواره ارائه شد که طي آن حاضرين با المانهاي ماهواره به صورت واقعي آشنا ميشوند و نسبت به آزمونهاي سازگاري با موشک حامل شناخت پيدا ميکنند. در ادامه روند ساخت و تجميع ماکتها تشريح ميشود تا دانشآموزان بتوانند در مسير کارگاه عملي بعدي ياري رسانند، هرچند براي هر ماکت نقشه و راهنماي مربوط به آنها ارائه شده است. دانشآموزان مقطع ابتدايي ماکتهايي از يک ماهواره مکعبي را ميسازند که آنها را با يک سيستم عملياتي در ابعاد کوچک آشنا ميکند. به صورت مشابه، دانشآموزان در مقطع متوسطه ماکت ماهواره اي را تجميع ميکردند که ضمن تجربه مراحل يکپارچه سازي يک ماهواره، با المانها و زيرسيستمهاي آن نيز آشنا خواهند شد. به همين صورت در مورد ايستگاه فضايي بين المللي نيز مباحث مقدماتي از جمله نحوه تامين شرايط حداقلي براي زندگي بشر در فضا و بقا و سلامت سيستمهاي زنده در محيط فضايي ارائه شده و سپس با ارائه يک ويدئو، تور مجازي در داخل آن اجرا ميشود که شرکت کنندگان در ارائه، علاوه بر آشنايي با بخشهاي مختلف ايستگاه فضايي بين المللي، با نحوه انجام فعاليتهاي روزمره در اين ايستگاه آشنا خواهند شد. از اين جمله ميتوان به غذا خوردن، مسواک زدن و ورزش کردن در فضا اشاره کرد که با ويدئوهايي از فضانوردان مستقر در ايستگاه فضايي به نمايش درآمده است. با توجه بازخوردهاي دريافت شده از اين دوره، ضمن اجرا و همچنين پس از برگزاري آن، دانش آموزان نه تنها با مفهوم صحيح عناوين مرتب با فناوري فضايي آشنا شده، بلکه از نحوه و روشهاي حضور در صنعت فضايي کشور نيز باخبر شدند.

در مجموع نه کارگاهي که براي مراکز آموزشي دبستاني و در سطح مقدماتي برگزار شد، بزرگترين دستاورد اشتياق بالاي دانش آموزان به کسب اطلاعات بيشتر در مورد محتواي فني پروژه هاي فضايي بود که در برخي موارد مربي با توجه به بازخورد دريافتي از دانش آموزان جزئيات بيشتري را توضيح داده يا منابع افزونه در اختيار دانش آموزان علاقه مند قرار ميداد.

به صورت نمونه، در برنامه پژوهش سراي منطقه 10 و با توجه به درخواست دانشآموزان، مربي جزئيات طراحي محموله هاي فضايي با توجه به کاربردهاي مختلف را تشريح و با مثالهايي روند ساخت آنها را تشريح کرد. در عين حال، برخي از دانش آموزان که تسلط بيشتري بر اصول حاکم بر شکست و بازتابش نور داشتند، پيشنهاداتي برجسته در مورد امکان ساده سازي يا کوچکتر کردن ابعاد محموله هاي تصويربرداري ماهواره ها ارائه دادند که داراي ارزش فني براي بررسي دقيق بود. يا در کارگاه ديگري که در پژوهش سراي منطقه پنج برگزار شد، ملاحظات سفر انسان به فضا و برنامه هاي کشور براي اين مهم مرور شده و سپس دانش آموزان در يک جمع محدود به بيان ديدگاههاي خود در مورد فوايد و آورده هايي که اين برنامه ميتواند براي کشور در سطوح مختلف داشته باشد، پرداختند. همچنين در برنامه اي که در پژوهش سراي منطقه چهار برگزار شد، دانش آموزان با تاثير از شرايط کشور و زلزله رخداده در غرب، پيگير کاربردهاي فناوري فضايي در زمينه پيش بيني زلزله يا مديريت شرايط پس از آن بودند و در يک جمع دوستانه و طي يک توفان فکري، خود دانش آموزان به ارائه پيشنهاداتي برگرفته از آموختههاي خود در کارگاه همان روز پرداختند. پيشنهادات ارائه شده ثبت و همچنين دانش آموزان علاقه مند براي همکاريهاي بيشتر به مربيهاي متخصص معرفي شدند.

به صورت مشابه نه کارگاه نيز براي مراکز آموزشي متوسطه اول و دوم و در سطح به مراتب بالاتر از کارگاه ارائه شده براي مراکز آموزشي دبستان برگزار شد. در اين کارگاهها، جزئيات بيشتري در مورد المانهاي سيستمهاي فضايي بيان ميشد و همين جزئيات، دانش آموزان علاقه مند را بر آن ميداشت تا سوالات بيشتري در مورد نحوه کارکرد يا ساخت آنها و همچنين مشخصات نمونه هايي که در کشور تجربه طراحي و ساخت آنها وجود دارد، ارائه کنند. با توجه به حجم سوالات و همچنين کارگاه عملي که براي تجميع يک ماهواره در نظر گرفته شده بود، در اين کارگاهها دو مربي به صورت همزمان به تشريح نکات فني ميپرداختند و سوالات را پاسخ ميدادند.

با توجه به سطح بالاتر کارگاه ها، بعضا سوالات دانشآموزان محل مباحثه آنان با يکديگر نيز ميشد، به عنوان نمونه در برنامه اي که در پژوهش سراي منطقه نه برگزار شد، دانش آموزان دو مدرسهاي که در اين برنامه حاضر شده بودند، در مورد شرايط جو فضا و بوي احتمالي آن با توجه به گازهاي تشکيل دهنده ساختار در ارتفاعي که ايستگاه فضايي بين المللي مستقر است، به تبادل اطلاعات پرداختند و پس از پايان کارگاه با راهنمايي مربي به يک جمعبندي واحد بر مبناي دانش خود رسيدند.

اين مسئله به نوعي مشابه در برنامهاي در پژوهشسراي منطقه سه برگزار و بر موضوع زنان فضانورد مطرح شد، در اينجا دانش آموزان دختر با يکديگر تفاوتهاي سفر زنان به فضا را با سفر مردان به اين محيط بررسي کرده و شرايطي که ممکن است زنان را با دشواريهاي بيشتري براي حضور در فضا مواجه کند، حدس زده و در نهايت با کمک فکري مربي، جمع بندي کردند.

در برنامه اجرا شده در پژوهش سراي منطقه 12 که با حضور دو مدرسه از مناطق 13 و 12 اجرا شد، کارگاه عملي تجميع ماهواره به نوعي به رقابت اين دو تيم تبديل شد و در اين ميان، دانش آموزان يکي از اين دو مدارس، براي تجميع سريعتر و پيروزي در اين رقابت روندي متفاوت از روند تجميع ارائه شده توسط مربي را پي گرفتند و با خلاقيت خود توانستند در مدت زمان کوتاهتري به تجميع ماهواره بپردازند. هر چند در اين مسير و با توجه به روند سعي و خطاي پيش گرفته شان، در برخي موارد مجبور به دوره کاري نيز شدند.

کارگاه هاي آموزشي در سطح پيشرفته دستاوردهاي بيشتري نيز داشت. دورههاي آموزشي اجرا شده نهتنها خود منجر به شناسايي دانش آموزان علاقه مند و با دانش بالاتر شد، بلکه فرصتي براي آشنايي با والدين علاقه مند و حتي متخصص در اين زمينه نيز بود. در برخي از اين کارگاهها، والدين نيز به همراه فرزندان در کارگاهها شرکت داشتند و ضمن ارائه نظرات خود در مورد مباحث فني، پيشنهادهايي را در زمينه ترويج فناوري فضايي ارائه کردند. از اين نمونه ميتوان به پيشنهاد والدين هنرمندي که طرحي براي اجراي نمايشي با اهداف ترويج فناوري فضايي داشتند، اشاره کرد. طرح اين والدين براي تحويل به مرکز ملي فضايي در حال بررسي مشترک است. همچنين اساتيد و معلمان همراه با دانش آموزان نيز از اين قسم خارج نبودند و ضمن ارائه پيشنهادهايي براي هرچه بهتر شدن کارگاهها، درک شرکت کنندگان و اثربخشي مطالب ارائه شده، براي ترکيب محتوايي در کنار مباحثي که در کلاسهاي درسي ارائه ميشود، پيشنهادهايي داشتند و حتي برنامههاي اجرايي براي خود در نظر گرفتند که مسير ارتباط با اين اساتيد و معلمان علاقه مند با مربيان و متخصصان به منظور تامين خوراک مورد نياز آنها جهت پياده سازي برنامه هاي مدنظرشان، برقرار و در جريان است.

دانش آموزان همچنين در پايان اين دوره که آذرماه سال جاري خواهد بود، در مسابقهاي شرکت خواهند کرد که در آن به ايدهپردازي در مورد ماموريتهاي فضايي ميپردازند و خلاقيتهاي خود را براي ارزيابي ارائه خواهند کرد. اين مسابقات با هدف ايجاد فرصت تفکر و جريان يک مسير نوآوري در ميان دانش آموزان در حوزه فضايي و با نگرش به کاربردهاي فضايي طراحي شده و به زودي اجرا خواهد شد. نتيجه داوري اين خلاقيتها در بهمن ماه سال جاري و همزمان با روز ملي فناوري فضايي تعيين شده و از برگزيدگان تقدير خواهد شد.

ششمين دوره مسابقات ملي کن ست ايران

کنست از دو کلمه کن (Can) به معناي قوطي و ست (Sat) که مخفف کلمه (Satellite) به معناي ماهواره است، ساخته شده است. کنست در حقيقت يک ماهواره يا کاوشگر فضايي کوچک است که در ابعاد حدود يک قوطي، با جرم محدود و شرايطي مشابه يک پروژه فضايي، اما در مقياس کوچکتر از هر نظر، طراحي و ساخته ميشود. کن ست را ميتوان با وسايلي از قبيل راکت و بالون از ارتفاعهاي مختلف رها کرد تا در ضمن فرود سالم به زمين، ماموريت موردنظر را که مشابه ماموريت يک ماهواره يا کاوشگر است به انجام برساند. در مسابقات کنست ايران، کنستها بايد در يکي از دو دسته (کلاس) وزني و ابعادي که قيد شده است طراحي و ساخته شوند. همچنين يک کنست اغلب شامل تمام قسمتهاي اساسي يک ماهواره يا کاوشگر از جمله زيرسيستمهاي توان، مديريت داده و فرمان، مخابرات، سازه و بازيابي است تا به کمک آنها بتواند ماموريت خود را به انجام برساند.

همايش مرحله اول ششمين دوره مسابقات ملي کنست ايران همزمان با هفته جهاني فضا در تاريخ 19 مهر ماه 1396 در محل پژوهشگاه هوافضا برگزار شد.

در اين همايش، دکتر امي، رئيس پژوهشگاه، به سخنراني و ارائه نکاتي در مورد اهميت و ضرورت برگزاري فعاليتهاي علمي ترويجي و جهتدهي اين نوع برنامه ها به سمت کاربردي شدن دانش و فناوري تاکيد کرد. پس از آن دکتر محمدي امين، دبير مسابقات ملي کنست ايران، گزارشي از فعاليتهاي صورت گرفته براي ششمين دوره اين مسابقات ارائه کرد. مطابق آمار ارائه شده از سوي وي تعداد 36 تيم از سراسر کشور جهت شرکت در اين دوره از مسابقات کنست ثبت نام کرده اند که افزايش 40 درصدي نسبت به دوره گذشته داشته است. در ادامه برنامه دکتر فضيلتي، مسئول کميته داوران ششمين دوره مسابقات ملي کنست ايران، به ارائه مهمترين موارد الزامات طراحي اين دوره و تغييرات عمده قوانين و مقررات نسبت به دوره قبل پرداخت. همچنين او گزارشي از فعاليتها و روال داوري مسابقات ارائه کرد و به پرسشهاي شرکت کنندگان پاسخ داد. در بخش پاياني دکتر نوغاني، مسئول فني مسابقات کارگاه تخصصي، با عنوان «سازگاري الکترومغناطيسي سامانه هاي هوافضايي» جهت ارتقاي دانش فني شرکت کنندگان و رعايت نکات طراحي مرتبط با ساخت کنست داشتند. همچنين شايان ذکر است 23 تيم راهيافته به مرحله طراحي دقيق و ساخت در اين همايش از امتياز کسب شده در مرحله طراحي اوليه و اصلاحات درخواستي داوران مطلع شدند و دو ماه فرصت دارند تا نسبت به انجام اصلاحات، طراحي دقيق و ساخت کنستهاي خود اقدام کنند. مرحله پاياني ششمين دوره مسابقات ملي کنست ايران که با حمايت معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري (مرکز ملي فضايي ايران) در حال اجراست، در بهمن ماه سال جاري برگزار خواهد شد.

منبع: مجله دانش بنیان